Stopa ludzka pełni wiele ważnych funkcji: utrzymuje ciężar ciała, reaguje na zmianę podłoża, ciężaru oraz ruchu. Za to, że zapewnia kontakt z podłożem, że umożliwia chodzenie, bieganie i skakanie odpowiada skomplikowany układ kości, mięśni i więzadeł. Kiedy stopa ma wadę w budowie, normalne funkcjonowanie jest utrudnione. Na uwagę zasługują więc wszelkie deformacje, te nabyte, jak i te wrodzone, u dorosłych i u dzieci.
Przyczyny wad stóp u dzieci
Wady stóp u dzieci mogą być wrodzone, ale także nabyte. Intensywny okres wzrostu, otyłość dziecka, a także zbyt szybkie pionizowanie niemowlęcia bez etapu raczkowania, także sprzyjają powstawaniu zmian w stopach. Stopa składa się aż z 26 kości, które utrzymywane są przez mięśnie i więzadła. Stopa dziecka różni się wyglądem i budową od stopy osoby dorosłej, a jej kształt zmienia się wraz ze wzrostem malucha. Warto więc kontrolować stan stóp dziecka, a w przypadku nieprawidłowości, które mogą być zauważone np. przez pediatrę, zwrócić się o pomoc do ortopedy lub podologa.
Stopa płasko-koślawa
U dzieci często można zauważyć tendencje do koślawego ustawiania stóp. Problem ten można na początku tłumaczyć słabym układem mięśniowym oraz chodzeniem w rozkroku, typowym dla dzieci, które jeszcze mają problem z utrzymaniem równowagi. Nie trzeba więc od razu się martwić, ale z uwagą obserwować dalszy rozwój stóp malucha. Ważne jest, by w okresie nauki chodzenia pozwolić maluchowi na poruszanie się na bosaka lub w samych skarpetkach, ale też zwrócić uwagę na to, czy koślawe ustawienie stóp nie jest wynikiem nieprawidłowości w budowie miednicy lub kolan.
Fizjologiczna stopa płasko-koślawa może występować u dziecka do 5–6 roku życia. Kiedy dziecko stoi, zniekształcenie jest widoczne, ale kiedy siedzi lub leży, wysklepienie stopy jest prawidłowe. Stopa płasko-koślawa utrwalona (płaskostopie) to taka stopa, w której zniekształcenie utrzymuje się pomimo odciążenia stopy. Przyczyną płaskostopia mogą być: otyłość, obniżone napięcie mięśniowe izolowane, choroby przewlekłe, takie jak zespół Ehlersa i Danlosa, zespół Marfana, wzmożone napięcie mięśniowe.
Leczenie stóp płasko-koślawych
Sposób leczenia stóp płasko-koślawych u dzieci wybiera lekarz specjalista. Zdarza się, że niezbędna jest interwencja chirurgiczna. W przypadku fizjologicznej stopy płasko-koślawej niezwykle ważna jest profilaktyka. Rodzic musi kontrolować masę ciała dziecka, sposób chodzenia malucha (dziecko nie powinno poruszać się w nadmiernym rozkroku). Pomocne są także wygodne buty z elastyczną podeszwą. Czasami stosuje się ćwiczenia rehabilitacyjne, które wzmacniają mięśnie stóp, kończyn dolnych, brzucha oraz pośladków. Można też zastosować plastrowanie stóp specjalistycznymi taśmami. Pomocne mogą okazać się wkładki do butów dla dzieci, które poprawnie ustawiają kości piętowe.
Koślawość kolan
Noworodek ma kończyny ustawione szpotawo, czyli daleko od siebie. Podczas nauki chodzenia jednak to ustawienie często się zmienia i kolana są koślawe, ustawione obok siebie. To koślawość kolan fizjologiczna, najbardziej widoczna około 2-4 roku życia. Jeśli nogi rozwijają się prawidłowo, koślawość kolan zmniejsza się od 4 do 6 roku życia, a odległość między wewnętrznymi kostkami nie powinna być większa niż 5-6 cm. Jeśli jednak po 6 roku życia kolana wciąż są koślawe, warto udać się z dzieckiem do ortopedy. Koślawość może być wynikiem uwarunkowań genetycznych, schorzenia układu kostnego lub tkanki łącznej, a także wynikać z zaburzenia wchłaniania wapnia lub znacznej nadwagi. Rodzice powinni zwrócić uwagę na to, czy dziecko nie siada pupą między piętami, a zmotywować je do siadania po turecku. W przypadku koślawości kolan także można zastosować plastrowanie, ale przede wszystkim maluch powinien korzystać z zajęć fizycznych, które rozwijają prawidłową postawę i siłę mięśni.